№ |
español |
garífuna |
001 | yo | nugía, au |
002 | tú, vos | bugía, amürü |
003 | él, ella | tugia |
004 | nosotros | wagia |
005 | ustedes, vosotros | hugia |
006 | ellos | [[#Garífuna|]] |
007 | este | [[#Garífuna|]] |
008 | ese | [[#Garífuna|]] |
009 | aquí, acá | ñahaunbé, yâbé |
010 | allí, allá | yagüta, yagüa |
011 | quién | [[#Garífuna|]] |
012 | qué | [[#Garífuna|]] |
013 | dónde | halia |
014 | cuándo | deme |
015 | cómo | [[#Garífuna|]] |
016 | no | uwati daradu |
017 | todo | [[#Garífuna|]] |
018 | muchos | gibeti |
019 | algunos | abadinaguti |
020 | pocos | murusun, lauguati |
021 | otro | amu |
022 | uno | aban |
023 | dos | biama, bian |
024 | tres | ürüwa |
025 | cuatro | gádürü |
026 | cinco | seingü |
027 | grande | wairiti |
028 | largo | migifeti |
029 | ancho | [[#Garífuna|]] |
030 | grueso | garanati |
031 | pesado | [[#Garífuna|]] |
032 | pequeño | ñuraü |
033 | corto | chaguti |
034 | angosto, estrecho | [[#Garífuna|]] |
035 | delgado, fino | dureiti, magüleguti, büraüti |
036 | mujer (adulta) | hiñáru, wügüri |
037 | hombre (adulto) | wuguri, eyeri |
038 | hombre, ser humano | gürigia |
039 | niño | irahü |
040 | esposa, mujer | [[#Garífuna|]] |
041 | esposo, marido | úmari, eyeritei, bani waiyai |
042 | madre | {da, uguchuru, agaiñaü |
043 | padre | úguchili |
044 | animal | anímâlu |
045 | pescado | úduraü |
046 | ave, pájaro | dunúru |
047 | perro | aunli |
048 | piojo | [[#Garífuna|]] |
049 | serpiente | hewe |
050 | gusano | hewerau |
051 | árbol | nadü |
052 | bosque | dabiyarugu |
053 | palo | wewe |
054 | fruta, fruto | tin wewe |
055 | semilla | tila nadü, ilaü |
056 | hoja | ubanaü |
057 | raíz | ílagülaü, agüchaü |
058 | corteza | [[#Garífuna|]] |
059 | flor | fuluri |
060 | hierba | hiduru |
061 | cuerda, soga | gurudu |
062 | piel | uraü |
063 | carne | ügürügü |
064 | sangre | hitaü |
065 | hueso | abû |
066 | grasa | agulei |
067 | huevo | gâñê |
068 | cuerno | liganchun |
069 | cola | ili, lili |
070 | pluma | tiyu gayu, abürühagülie |
071 | cabello, pelo | lágiu idiburi |
072 | cabeza | ábulugu, ichúgü |
073 | oreja | aigai |
074 | ojo | agu |
075 | nariz | igiri |
076 | boca | iyumaü |
077 | diente | ari |
078 | lengua | iñeñei |
079 | uña | ubaraü |
080 | pie | ugudî |
081 | pierna | iyadaü |
082 | rodilla | igáchügü |
083 | mano | uhabu |
084 | ala | ahamahagülei, agairaü |
085 | barriga, vientre | urágarigu |
086 | tripas | isasaü |
087 | cuello | [[#Garífuna|]] |
088 | espalda | anagani |
089 | pecho | aniguragu |
090 | corazón | anigi |
091 | hígado | ubanau |
092 | beber | ata, atagura |
093 | comer | aiga |
094 | morder | agüra, agüa |
095 | chupar, sorber | achûra |
096 | escupir | asuregua |
097 | vomitar | ewrehani |
098 | soplar | áfuruni |
099 | respirar | awáraguni |
100 | reír | éhereha |
101 | ver | [[#Garífuna|]] |
102 | oír | agânba |
103 | saber | [[#Garífuna|]] |
104 | pensar | asaminara |
105 | oler | îmichuni |
106 | temer | [[#Garífuna|]] |
107 | dormir | arúmuga |
108 | vivir | abagarida |
109 | morir | auweni, aribiguni, aguyuni |
110 | matar | afarahani |
111 | pelear | [[#Garífuna|]] |
112 | cazar | [[#Garífuna|]] |
113 | golpear | abuleseira |
114 | cortar | afarenraguni, ibiraguni |
115 | partir | águraha, agüriyaha |
116 | apuñalar, clavar | [[#Garífuna|]] |
117 | arañar, rascar | afiyuragua, apinchagua, arañar añúguchuni |
118 | cavar | ahiga |
119 | nadar | afuriha, amaligiha |
120 | volar | ahamahani |
121 | caminar, andar | aibuga |
122 | venir | tiabi |
123 | echarse, acostarse, yacer | abuga, agura, aribiga, auwe |
124 | sentarse | añúruni |
125 | estar de pie, pararse | [[#Garífuna|]] |
126 | girar, volver, voltear | agaradagua |
127 | caer | aiguada, terenu |
128 | dar | aderegera |
129 | sostener | árügüda |
130 | apretar, estrujar | ámuruda |
131 | frotar | ahurudaguni |
132 | lavar | [[#Garífuna|]] |
133 | limpiar, quitar (retirar algo de una superficie pasando algo por encima) | arumadaha, asuñehani |
134 | tirar (de), jalar | fêlâ |
135 | empujar | adǎgua, adaragua |
136 | arrojar | [[#Garífuna|]] |
137 | atar, amarrar | agüraguar |
138 | coser | ahüchagua, adifileira |
139 | contar | abaüda atiri ñei lan |
140 | decir | ariñaguni, layanuhaun |
141 | cantar | erémuhani |
142 | jugar | adibîhani, ahurara |
143 | flotar | afayara, ahamaha |
144 | fluir | [[#Garífuna|]] |
145 | helar | [[#Garífuna|]] |
146 | hincharse | [[#Garífuna|]] |
147 | sol | weyu |
148 | luna | hati |
149 | estrella | waruguma |
150 | agua | duna |
152 | río | duna chururuti |
153 | lago | lagunu |
154 | mar | barana |
155 | sal | salu |
156 | piedra | dübü |
157 | arena | damusagara |
158 | polvo | kalíki |
159 | tierra | muan |
160 | nube | dúrari |
161 | niebla | hemerei |
162 | cielo | [[#Garífuna|]] |
163 | viento | garabali |
164 | nieve | [[#Garífuna|]] |
165 | hielo | duna dereguati |
166 | humo | gumuleli |
167 | fuego | watu |
168 | ceniza | kaliki |
169 | quemar, arder | águda, ébeda, aduranguragüda |
170 | camino | üma |
171 | montaña, monte | wübu, árabu, dabiara |
172 | rojo, colorado | funati |
173 | verde | inaruni, ligiati |
174 | amarillo | iñeliti |
175 | blanco | haruti |
176 | negro | wuriti |
177 | noche | guñau |
178 | día | weyu |
179 | año | [[#Garífuna|]] |
180 | cálido | [[#Garífuna|]] |
181 | frío | diliti, hamuñali |
182 | lleno | [[#Garífuna|]] |
183 | nuevo | iseri |
184 | viejo | weyali |
185 | bueno | gürigia gidehaiti |
186 | malo | wuribati |
187 | podrido | [[#Garífuna|]] |
188 | sucio | tukoma, tipilan |
189 | derecho, recto | surúti |
190 | redondo | gararati |
191 | agudo, afilado | hamanatu, yarawatu |
192 | romo | [[#Garífuna|]] |
193 | suave | [[#Garífuna|]] |
194 | húmedo, mojado | [[#Garífuna|]] |
195 | seco | [[#Garífuna|]] |
196 | correcto | ligiragu |
197 | cercano | yarafa madise, malühani |
198 | lejano | díseti |
199 | derecha | [[#Garífuna|]] |
200 | izquierda | bubarüna |
201 | a, en | [[#Garífuna|]] |
202 | en, dentro | munada, turagarigu tidan |
203 | con | [[#Garífuna|]] |
204 | y | [[#Garífuna|]] |
205 | si | [[#Garífuna|]] |
206 | porque | [[#Garífuna|]] |
207 | nombre | iri |