nütramün
Mapuche (Alfabeto Unificado) editar
| nütramün | |
| pronunciación (AFI) | [nətɹamˈən] |
| grafías alternativas | nvxamvn1, nütxamün2 |
Etimología editar
De nütram ("relato") y el sufijo -ün.
Verbo editar
Conjugación editar
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| nütramün | nütramlu | nütramam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| nütramnun | nütramnulu | nütramnuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| nütramuma | nütramel | nütramyüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| nütramnuwma | nütramnuel | nütramnuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | nütramün | nütramimi | nütrami | nütramiyu | nütramimu | nütrami engu, nütramingu | nütramiñ | nütramimün | nütrami engün, nütramingün |
| Negativo | nütramlan | nütramlaymi | nütramlay | nütramlayu | nütramlaymu | nütramlay engu, nütramlayngu | nütramlaiñ | nütramlaymün | nütramlay engün, nütramlayngün | |
| Futuro | Afirmativo | nütraman | nütramaymi | nütramay | nütramayu | nütramaymu | nütramay engu, nütramayngu | nütramaiñ | nütramaymün | nütramay engün, nütramayngün |
| Negativo | nütramlayan | nütramlayaymi | nütramlayay | nütramlayayu | nütramlayaymu | nütramlayay engu, nütramlayayngu | nütramlayaiñ | nütramlayaymün | nütramlayay engün, nütramlayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | nütramli | nütramülmi | nütramle | nütramliyu | nütramülmu | nütramle engu, nütramleyengu | nütramliyiñ | nütramülmün | nütramle engün, nütramleyengün |
| Negativo | nütramnuli | nütramnulmi | nütramnule | nütramnuliyu | nütramnulmu | nütramnule engu, nütramnuleyengu | nütramnuliyiñ | nütramnulmün | nütramnule engün, nütramnuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | nütramali | nütramalmi | nütramale | nütramaliyu | nütramalmu | nütramale engu, nütramaleyengu | nütramaliyiñ | nütramalmün | nütramale engün, nütramaleyengün |
| Negativo | nütramnuali | nütramnualmi | nütramnuale | nütramnualiyu | nütramnualmu | nütramnuale engu, nütramnualeyengu | nütramnualiñ | nütramnualmün | nütramnuale engün, nütramnualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | nütramchi | nütramnge | nütrampe | nütramayu | nütrammu | nütrampe engu, nütrampeyengu | nütramaiñ | nütrammün | nütrampe engün, nütrampeyengün | |
| Negativo | nütramkilchi, nütramkinulchi, nütramkili | nütramkilnge, nütramkinulnge, nütramkilmi | nütramkilpe, nütramkinulpe, nütramkile | nütramkiliyu, nütramkinuliyu, nütramlayayu | nütramkilmu, nütramkinulmu | nütramkilpe engu, nütramkilpeyengu, nütramkinulpe engu, nütramkinulpey | nütramkiliyiñ, nütramkinuliyiñ, nütramlayaiñ | nütramkilmün, nütramkinulmün | nütramkilpe engün, nütramkilpeyengün, nütramkinulpe engün, nütramkinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Referencias y notas editar
- Augusta, Félix José (1916). Diccionario Araucano-Español y Español-Araucano. (página web), Santiago: Universitaria, p. Consultado el 28-dic.-2010.