nütramün

Mapuche (Alfabeto Unificado)

nütramün
pronunciación (AFI)	[nətɹamˈən]
grafías alternativas	nvxamvn, nütxamün

Etimología

De nütram ("relato") y el sufijo -ün.

Verbo

1

Referir, contar, narrar algo.

• Sinónimo: nvxamyen (grafemario Raguileo).

Conjugación

Raíz: nütram-

Formas no finitas
		-n			-lu			-am
		nütramün			nütramlu			nütramam
		-n con negación			-lu con negación			-am con negación
		nütramnun			nütramnulu			nütramnuam
		-wma			-el			-yüm
		nütramuma			nütramel			nütramyüm
		-wma con negación			-el con negación			-yüm con negación
		nütramnuwma			nütramnuel			nütramnuyüm
Formas finitas
número		singular			dual			plural
persona		primera	segunda	tercera	primera	segunda	tercera	primera	segunda	tercera
Modo real		iñche	eymi	fey	iñchiw	eymu	fey engu*	iñchiñ	eymün	fey engün*
No futuro	Afirmativo	nütramün	nütramimi	nütrami	nütramiyu	nütramimu	nütrami engu, nütramingu	nütramiñ	nütramimün	nütrami engün, nütramingün
	Negativo	nütramlan	nütramlaymi	nütramlay	nütramlayu	nütramlaymu	nütramlay engu, nütramlayngu	nütramlaiñ	nütramlaymün	nütramlay engün, nütramlayngün
Futuro	Afirmativo	nütraman	nütramaymi	nütramay	nütramayu	nütramaymu	nütramay engu, nütramayngu	nütramaiñ	nütramaymün	nütramay engün, nütramayngün
	Negativo	nütramlayan	nütramlayaymi	nütramlayay	nütramlayayu	nütramlayaymu	nütramlayay engu, nütramlayayngu	nütramlayaiñ	nütramlayaymün	nütramlayay engün, nütramlayayngün
Modo hipotético		iñche	eymi	fey	iñchiw	eymu	fey engu*	iñchiñ	eymün	fey engün*
No futuro	Afirmativo	nütramli	nütramülmi	nütramle	nütramliyu	nütramülmu	nütramle engu, nütramleyengu	nütramliyiñ	nütramülmün	nütramle engün, nütramleyengün
	Negativo	nütramnuli	nütramnulmi	nütramnule	nütramnuliyu	nütramnulmu	nütramnule engu, nütramnuleyengu	nütramnuliyiñ	nütramnulmün	nütramnule engün, nütramnuleyengün
Futuro	Afirmativo	nütramali	nütramalmi	nütramale	nütramaliyu	nütramalmu	nütramale engu, nütramaleyengu	nütramaliyiñ	nütramalmün	nütramale engün, nütramaleyengün
	Negativo	nütramnuali	nütramnualmi	nütramnuale	nütramnualiyu	nütramnualmu	nütramnuale engu, nütramnualeyengu	nütramnualiñ	nütramnualmün	nütramnuale engün, nütramnualeyengün
Modo volitivo		iñche	eymi	fey	iñchiw	eymu	fey engu*	iñchiñ	eymün	fey engün*
	Afirmativo	nütramchi	nütramnge	nütrampe	nütramayu	nütrammu	nütrampe engu, nütrampeyengu	nütramaiñ	nütrammün	nütrampe engün, nütrampeyengün
	Negativo	nütramkilchi, nütramkinulchi, nütramkili	nütramkilnge, nütramkinulnge, nütramkilmi	nütramkilpe, nütramkinulpe, nütramkile	nütramkiliyu, nütramkinuliyu, nütramlayayu	nütramkilmu, nütramkinulmu	nütramkilpe engu, nütramkilpeyengu, nütramkinulpe engu, nütramkinulpey	nütramkiliyiñ, nütramkinuliyiñ, nütramlayaiñ	nütramkilmün, nütramkinulmün	nütramkilpe engün, nütramkilpeyengün, nütramkinulpe engün, nütramkinulpeyengün
* También se usan fey y sus conjugaciones

Referencias y notas

• Félix José de Augusta. «nütramün» en Diccionario Araucano-Español y Español Araucano. Tomo primero. Araucano-Español. Editorial: Universitaria. Santiago, 1916.