nütramkan
| nütramkan | |
| pronunciación (AFI) | [nətɹamˈkan] |
| grafías alternativas | nvxamkan[1], nütxamkan[2] |
Etimología
editarDe nütramün ("relatar") y el sufijo -ka.
Verbo
editarConjugación
editar| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| nütramkan | nütramkalu | nütramkayam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| nütramkanun | nütramkanulu | nütramkanuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| nütramkawma | nütramkael | nütramkayüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| nütramkanuwma | nütramkanuel | nütramkanuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | nütramkan | nütramkaymi | nütramkay | nütramkayu | nütramkaymu | nütramkay engu, nütramkayngu | nütramkaiñ | nütramkaymün | nütramkay engün, nütramkayngün |
| Negativo | nütramkalan | nütramkalaymi | nütramkalay | nütramkalayu | nütramkalaymu | nütramkalay engu, nütramkalayngu | nütramkalaiñ | nütramkalaymün | nütramkalay engün, nütramkalayngün | |
| Futuro | Afirmativo | nütramkayan | nütramkayaymi | nütramkayay | nütramkayayu | nütramkayaymu | nütramkayay engu, nütramkayayngu | nütramkayaiñ | nütramkayaymün | nütramkayay engün, nütramkayayngün |
| Negativo | nütramkalayan | nütramkalayaymi | nütramkalayay | nütramkalayayu | nütramkalayaymu | nütramkalayay engu, nütramkalayayngu | nütramkalayaiñ | nütramkalayaymün | nütramkalayay engün, nütramkalayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | nütramkali | nütramkalmi | nütramkale | nütramkaliyu | nütramkalmu | nütramkale engu, nütramkaleyengu | nütramkaliyiñ | nütramkalmün | nütramkale engün, nütramkaleyengün |
| Negativo | nütramkanuli | nütramkanulmi | nütramkanule | nütramkanuliyu | nütramkanulmu | nütramkanule engu, nütramkanuleyengu | nütramkanuliyiñ | nütramkanulmün | nütramkanule engün, nütramkanuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | nütramkayali | nütramkayalmi | nütramkayale | nütramkayaliyu | nütramkayalmu | nütramkayale engu, nütramkayaleyengu | nütramkayaliyiñ | nütramkayalmün | nütramkayale engün, nütramkayaleyengün |
| Negativo | nütramkanuali | nütramkanualmi | nütramkanuale | nütramkanualiyu | nütramkanualmu | nütramkanuale engu, nütramkanualeyengu | nütramkanualiñ | nütramkanualmün | nütramkanuale engün, nütramkanualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | nütramkachi | nütramkange | nütramkape | nütramkayayu | nütramkamu | nütramkape engu, nütramkapeyengu | nütramkayaiñ | nütramkamün | nütramkape engün, nütramkapeyengün | |
| Negativo | nütramkakilchi, nütramkakinulchi, nütramkakili | nütramkakilnge, nütramkakinulnge, nütramkakilmi | nütramkakilpe, nütramkakinulpe, nütramkakile | nütramkakiliyu, nütramkakinuliyu, nütramkalayayu | nütramkakilmu, nütramkakinulmu | nütramkakilpe engu, nütramkakilpeyengu, nütramkakinulpe engu, nütramkakinulpey | nütramkakiliyiñ, nütramkakinuliyiñ, nütramkalayaiñ | nütramkakilmün, nütramkakinulmün | nütramkakilpe engün, nütramkakilpeyengün, nütramkakinulpe engün, nütramkakinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Referencias y notas
editar- Félix José de Augusta. «nütramkan» en Diccionario Araucano-Español y Español Araucano. Tomo primero. Araucano-Español. Página 152. Editorial: Universitaria. Santiago, 1916.