ngillatun
ngillatun | |
central (AFI) | [ŋi.ʎa.tun] |
periférico (AFI) | [ŋi.ʎa.tun] |
chesüngun (AFI) | [ŋi.ʎa.tun] |
silabación | ngi-lla-tun |
grafías alternativas | gijatun[1] |
Etimología
editarSi puedes, incorpórala: ver cómo
Verbo
editarConjugación
editarFormas no finitas | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
-n | -lu | -am | ||||||||
ngillatun | ngillatulu | ngillatuam | ||||||||
-n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
ngillatunun | ngillatunulu | ngillatunuam | ||||||||
-wma | -el | -yüm | ||||||||
ngillatuwma | ngillatuel | ngillatuyüm | ||||||||
-wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
ngillatunuwma | ngillatunuel | ngillatunuyüm | ||||||||
Formas finitas | ||||||||||
número | singular | dual | plural | |||||||
persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
No futuro | Afirmativo | ngillatun | ngillatuymi | ngillatuy | ngillatuyu | ngillatuymu | ngillatuy engu, ngillatuyngu | ngillatuiñ | ngillatuymün | ngillatuy engün, ngillatuyngün |
Negativo | ngillatulan | ngillatulaymi | ngillatulay | ngillatulayu | ngillatulaymu | ngillatulay engu, ngillatulayngu | ngillatulaiñ | ngillatulaymün | ngillatulay engün, ngillatulayngün | |
Futuro | Afirmativo | ngillatuan | ngillatuaymi | ngillatuay | ngillatuayu | ngillatuaymu | ngillatuay engu, ngillatuayngu | ngillatuaiñ | ngillatuaymün | ngillatuay engün, ngillatuayngün |
Negativo | ngillatulayan | ngillatulayaymi | ngillatulayay | ngillatulayayu | ngillatulayaymu | ngillatulayay engu, ngillatulayayngu | ngillatulayaiñ | ngillatulayaymün | ngillatulayay engün, ngillatulayayngün | |
Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
No futuro | Afirmativo | ngillatuli | ngillatulmi | ngillatule | ngillatuliyu | ngillatulmu | ngillatule engu, ngillatuleyengu | ngillatuliyiñ | ngillatulmün | ngillatule engün, ngillatuleyengün |
Negativo | ngillatunuli | ngillatunulmi | ngillatunule | ngillatunuliyu | ngillatunulmu | ngillatunule engu, ngillatunuleyengu | ngillatunuliyiñ | ngillatunulmün | ngillatunule engün, ngillatunuleyengün | |
Futuro | Afirmativo | ngillatuali | ngillatualmi | ngillatuale | ngillatualiyu | ngillatualmu | ngillatuale engu, ngillatualeyengu | ngillatualiyiñ | ngillatualmün | ngillatuale engün, ngillatualeyengün |
Negativo | ngillatunuali | ngillatunualmi | ngillatunuale | ngillatunualiyu | ngillatunualmu | ngillatunuale engu, ngillatunualeyengu | ngillatunualiñ | ngillatunualmün | ngillatunuale engün, ngillatunualeyengün | |
Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
Afirmativo | ngillatuchi | ngillatunge | ngillatupe | ngillatuayu | ngillatumu | ngillatupe engu, ngillatupeyengu | ngillatuaiñ | ngillatumün | ngillatupe engün, ngillatupeyengün | |
Negativo | ngillatukilchi, ngillatukinulchi, ngillatukili | ngillatukilnge, ngillatukinulnge, ngillatukilmi | ngillatukilpe, ngillatukinulpe, ngillatukile | ngillatukiliyu, ngillatukinuliyu, ngillatulayayu | ngillatukilmu, ngillatukinulmu | ngillatukilpe engu, ngillatukilpeyengu, ngillatukinulpe engu, ngillatukinulpey | ngillatukiliyiñ, ngillatukinuliyiñ, ngillatulayaiñ | ngillatukilmün, ngillatukinulmün | ngillatukilpe engün, ngillatukilpeyengün, ngillatukinulpe engün, ngillatukinulpeyengün | |
* También se usan fey y sus conjugaciones |
Véase también
editar- Félix José de Augusta. «ngillatun» en Diccionario Araucano-Español y Español Araucano. Tomo primero. Araucano-Español. Página 62. Editorial: Universitaria. Santiago, 1916.
- ↑ Grafemario Raguileo